Davranış Problemleri

ÇOCUKLARDA DAVRANIŞ PROBLEMLERİ

 

Çocuklar her yeni gelişim dönemine geçtiklerinde yeni beceriler kazanırlar. Çocuğun edindiği her yeni beceri beraberinde çözülmesi gereken bir sorunu da getirir. Gelişim dönemlerinde karşılaşılan sorunlar olağan ve geçicidir, ancak çocuk bu dönemlerde çevresindeki yetişkinlerin yanlış tutumlarına maruz kalırsa veya sorunlarını çözerken engellemelerle karşılaşırsa, dönemsel (olağan) diye nitelenen bu sorunların çözümü yeni gelişim dönemlerine ve çocuğun ileriki yaşlarına ertelenir. Bu durumlarda ortaya çıkan sorunlar uyum ve davranış bozuklukları olarak adlandırılır.

Çocuk, sosyal-duygusal gelişimi gereği yaşıtlarıyla oyun oynaması gereken bir yaşta, sürekli yalnız kaldıysa, ileride içine kapanık bir çocuk ve yetişkin olabilir; veya çocuk gelişimsel olarak kendi kendine üstünü giyinme ve yemek yeme davranışlarını yapabilecek becerilere sahipken, aile tarafından sürekli bu becerilerini sergilemesi engellendiyse, bu alandaki gelişimini farketmesi ileriki yaşlara kalacağı için yeni gelişim dönemlerinde ortaya çıkacak sorunlarla baş etmesi güçleşecektir. Baskıcı, aşırı disiplinli, aşırı koruyucu ve alaycı, aşağılayıcı aile tutumları da uyum ve davranış bozukluklarına yol açar. Uyum ve davranış bozuklukları yalnızca ailenin yanlış tutumlarına bağlı olarak gelişmez, çevresel faktörlere bağlı olarak da gelişebilir. Yangın, deprem, tüp patlaması gibi travmatik olaylar; evdeki kavga ve huzursuzluklar, aile içi şiddet gibi aile içi sorunlar; ölüm veya boşanma nedeniyle anne-babadan uzak kalma gibi kayıp ve ayrılıklar da uyum ve davranış bozukluklarına yol açan çevresel faktörlere örnek olarak verilebilir.

Çocuklarda davranış bozukluğu belirtileri
Altını ıslatma ve dışkı kaçırma , Psikolojik kökenli kekemelik, Parmak emme, Tırnak yeme, Fobiler ve korkular, Yeme bozuklukları ve iştahsızlı, Uyku bozuklukları, Mastürbasyon (kendi kendini tatmin etme), İçe kapanıklık, Çalma, Yalan söyleme, Aşırı hareketlilik, Saldırganlık, Saç yolma, Uyur gezerlik, Bağımlılık, Aşırı inatçılık olarak sıralanabilir.
.

Çözüm Yolları

Görmezden Gelme: Çocuklar yaptıkları davranışların sonucunda aldıkları tepkilere göre o davranışı azaltıp artırabilirler. Bu davranış olumlu bir davranışsa bu davranış mutlaka ödüllendirilirken, problem bir davranışsa o davranışa tepki vermemek, hiç yapmıyormuş gibi davranmak gerekir.
Örneğin; çocuk dikkat çekmek için kendi yüzüne vuruyorsa hiç tepki vermeyip elleri masanın üzerinde durduğunda “Ellerin masanın üzerinde çok güzel bekliyorsun” demek gibi.

Olumlu Davranışı Görme: Bekleme, dinleme, sessiz olma gibi öğrenmesini olumlu etkileyecek tüm davranışları ödüllendirme yöntemidir.

Alternatif Davranış: Problem davranış yerine yapmasını beklediğimiz davranışı belirtme yöntemidir. Beklediğimiz olumlu davranışa çocuk sahip değilse bu davranış öğretilir.
Örneğin; arabaları atarak oynayan bir çocuğa “atma” demek yerine “arabanı sürebilirsin” demek ve arabayı sürmeyi bilmiyorsa birlikte sürerek öğretmek, “Çok güzel sürüyorsun” diye ödüllendirmek gibi.

Çevresel Düzenleme: Çocuk ortamda bulunan bir nesneye bağlı olarak problem davranış çıkarıyorsa o nesne ile ilgili gerekli düzenlemeler yaparak davranışın ortaya çıkmamasının veya ortadan kalkmasının sağlanmasıdır.
Örneğin; çocuk evde bulunan sehpanın üzerindeki nesneleri yere atma gibi bir problem davranış gösteriyorsa o nesneleri ortadan kaldırmak, başını sandalyenin arkasına vurma davranışı gösteren bir çocuğun sandalyesinin arkasına çıkartılması zor olan bir yastık vb. konularak davranıştan zevk almasını engellemek gibi.

Bir davranış ilk olarak ortaya çıktığında verdiğimiz tepki çok önemlidir. Ortaya çıkan davranışın artmasına ya da azalmasına zemin hazırlar. Bu nedenle bir problem davranış ilk kez ortaya çıktığında davranış görmezden gelinmeli yani tepki verilmemelidir.

Hangi Yöntemi Ne Zaman Kullanalım?

Belirlenen problem davranışa uygulayacağımız yöntem, çocuğun o davranışı ne zaman, neden, hangi sıklıkta ortaya çıkardığı, davranışı ortaya çıkardıktan sonra aldığı tepki ile ilgili olarak değişmektedir.
Hangi yöntemi ne zaman kullanacağımızı ailenin onayını almak koşuluyla eğitimciler belirlemektedir.

Tutarlılık

Davranış değiştirme yönteminin uygulanması okulda başlamaktadır. Öğrencinin kendi eğitimcisi dışındaki eğitimci ve ilgili kişilere de yöntem hakkında bilgi verilir. Problem davranış sonrasında eğitimcilerin aynı tepkileri vermeleri gerekir. Aynı şekilde aile bireylerinin de eğitimcilerle birlikte aynı tepkileri veriyor olması, davranış değiştirme yönteminin etkili olup olmamasını belirler.
Davranış değiştirme yöntemi ne kadar tutarlı uygulanırsa yöntem o kadar başarıya ulaşır.